Κραμβέλαιο ή λάδι Canola

Θα το συναντήσετε με τα ονόματα κραμβέλαιο, λάδι ελαιοκράμβης, λάδι κανόλα, canola oil, rapeseed oil, LEAR oil. Τόσες πολλές ονομασίες για ένα τόσο αμφιλεγόμενο λάδι, όσο περίπου και η σόγια.

Το κραμβέλαιο προέρχεται από τους σπόρους ενός τύπου ελαιοκράμβης, που στην αγγλική γλώσσα ονομάζεται rapeseed. Επιστημονικά οι δύο βασικές ποικιλίες είναι η Brassica Napus και η Brassica Rapa και ανήκουν στη φυτική οικογένεια Brassicaceae. Στην ίδια οικογένεια ανήκει το μπρόκολο, το κουνουπίδι, το λάχανο και ο σιναπόσπορος (μουστάρδα). Το φυτό ευδοκιμεί σε εύκρατα κλιματα, φτάνει μέχρι 2 μέτρα σε ύψος και παράγει όμορφα κίτρινα άνθη. Οι σπόροι του φυτού χρησιμοποιούνται στη παραγωγή του βρώσιμου λαδιού, το οποίο παράλληλα είναι κατάλληλο και για τη παραγωγή βιοκαυσίμου (biodiesel).

Το εμπορικό όνομα CANOLA είναι το αρκτικόλεξο από τις λέξεις "CANadian Oil, Low Acid" που πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 1978, για να αντικαταστήσει αφ'ενός την αρνητική έννοια της αρχικής ονομασίας rapeseed (rape=βιασμός, seed=καρπός) και αφετέρου να υποδηλώσει τη διαφορετικότητα του από το αυθεντικό κραμβέλαιο, που περιέχει φυσικά υψηλές ποσότητες του τοξικού ερουκικού οξέος. Η λέξη "rape" παρ'όλαυτά προέρχεται από το λατινικό "rapum" που σημαίνει ρέβα ή γογγύλι (καμία σχέση δηλαδή με την εγκληματική πράξη).
Το κραμβέλαιο αποτελεί το 16% της παγκόσμιας παραγωγής φυτικού ελαίου, τρίτο μετά το σογιέλαιο και το φοινικέλαιο, ενώ η κραμβόπιτα (το υπόλειμμα της επεξεργασίας) αποτελεί παγκοσμίως το 12% της πρωτεΐνης για τη διατροφή των ζώων.

Ιστορία και διάδοση

Το κραμβέλαιο χρησιμοποιήθηκε για εκατοντάδες χρόνια στις λάμπες φωτισμού σε Ασία και Ευρώπη και ήταν γνωστό στους Ινδιάνους της Αμερικής. Η χρήση του ήταν σχετικά περιορισμένη μέχρι την ανακάλυψη της ενέργειας του ατμού, οπότε οι μηχανικοί της εποχής ανακάλυψαν πως το κραμβέλαιο υπερείχε σε λιπαντικές ιδιότητες πάνω στις μεταλλικές επιφάνειες από τα υπόλοιπα λάδια. Με το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο η ζήτηση του λαδιού, ως μέσο λίπανσης, εκτοξεύθηκε στα ύψη λόγω της αύξησης του αριθμού των πολεμικών και εμπορικών πλοίων που κινούνταν με ατμό. Όταν η εξέλιξη του Πολέμου και τα embargo μπλόκαραν τις πηγές κραμβελαίου στην Ευρώπη και την Ασία, δημιουργήθηκε επικίνδυνη στρατηγική έλλειψη και επέτρεψε στον Καναδά να αδράξει την ευκαιρία και να υπερδιπλασιάσει τη παραγωγή του.

Μετά το Πόλεμο η ζήτηση του μειώθηκε και οι αγρότες έψαχναν νέους τρόπους χρήσης του φυτού και του ελαίου. Στην αγορά τροφίμων εμφανίστηκε το 1956, αλλά είχε μερικά χαρακτηριστικά που δε το βοηθούσαν να διαδοθεί ως μαγειρικό λάδι. Είχε χαρακτηριστική και έντονη γεύση, έντονο πράσινο χρώμα, λόγω της έντονης παρουσίας χλωροφύλλης και μεγάλη συγκέντρωση ερουκικού (ή ερουσικού) οξέος και γλυκοσιδών. Έρευνες και πειράματα σε ζώα έδειξαν πως η κατανάλωση ερουκικού οξέος σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο καρδιαγγειακό σύστημα. Επίσης και η χρήση του σε ζωοτροφές δεν απέδωσε γιατί, λόγω της παρουσίας γλυκοσιδών και της ιδιαίτερης γεύσης που του προσέδιδαν, τα ζώα δε το έτρωγαν.

Το 1998, με τη βοήθεια της γενετικής μηχανικής, αναπτύχθηκε ένας νέος, βελτιωμένος και ανθεκτικός σε ασθένειες τύπος ελαιοκράμβης, με μικρή περιεκτικότητα στις παραπάνω ουσίες. Το 2011 το 26% των καλλιεργειών αφορούσε γενετικά τροποποιημένα φυτά ελαιοκράμβης.

Παραγωγή και χρήση

Το λάδι canola παράγεται με τη θέρμανση και κατόπιν την έκθλιψη του σπόρου ελαιοκράμβης. Το 43-45% του σπόρου περιέχει έλαια και ότι απομένει από τη παραγωγή του ελαίου χρησιμοποιείται στη παραγωγή ζωοτροφών. Η έκθλιψη 22 kg σπόρου δίνει 10 lt ελαίου που είναι, από οικονομικής απόψεως, μια πολύ επικερδής καλλιέργεια.

Έχει αποκτήσει τη φήμη ενός πολύ υγιεινού ελαίου και αυτό του έδωσε εισιτήριο σε πολλές κουζίνες του κόσμου, καθιστώντας το 3ο σε κατανάλωση λάδι, σε παγκόσμια κλίμακα. Πολλά τρόφιμα που αναφέρουν ότι είναι εμπλουτισμένα με ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, είναι συνήθως εμπλουτισμένα με κραμβέλαιο. Το μη-γενετικά τροποποιημένο λάδι canola δε χρησιμοποιείται στη διατροφή. Έχει εφαρμογή στη βιομηχανία λιπαντικών, σε κεριά και κραγιόν καθώς και στο μελάνι τυπογραφίας. Το λάδι canola είναι ένα πολλά υποσχόμενο έλαιο στο τομέα της παραγωγής βιοκαυσίμων, λόγω της χαμηλής τοξικότητας των αερίων που παράγονται.

Σύσταση και ιδιότητες

Το λάδι canola έχει απαλό χρυσαφένιο χρώμα, ελαφρά υφή και ουδέτερη γεύση. Περιέχει μονοακόρεστα λιπαρά οξέα (62%) παρόμοια με το ελαιόλαδο, πολυακόρεστα (32%), Ωμέγα-3 και Ωμέγα-6 λιπαρά οξέα και πολύ χαμηλά ποσοστά κορεσμένων λιπαρών (6%). Για την ακρίβεια έχει το μικρότερο ποσοστό κορεσμένων λιπαρών από οποιοδήποτε άλλο φυτικό έλαιο και ακριβώς τα μισά κορεσμένα λίπη από το ελαιόλαδο. Θεωρείται ιδανικό λάδι για μαγείρεμα, λόγω της ήπιας γεύσης του και της σταθερότητας του σε υψηλές θερμοκρασίες.

Η κατανάλωση του θεωρείται πως μειώνει την LDL, δηλαδή τη κακή χοληστερίνη, και γενικά τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα, καθώς και τη θνησιμότητα από καρδιακά νοσήματα. Το προτείνουν ανεπιφύλακτα για κατανάλωση ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), ο Αμερικανικός Καρδιολογικός Οργανισμός (American Heart Association) και η Αμερικανική Ακαδημία Διατροφής (Academy of Nutrition and Dietetics). Επίσης φαίνεται οτί προστατεύει το παχύ έντερο από την εκδήλωση καρκίνου καλύτερα από τα υπόλοιπα λάδια, όπως πχ. το αραβοσιτέλαιο, λόγω της υψηλής περιεκτικότητας του σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα.

Το θέμα με το ερουκικό οξύ

Στη ταινία του 1992 "Lorenzo's oil", παρουσιάστηκε η αληθινή ιστορία της προσπάθειας των γονιών του μικρού Lorenzo, Augusto και Michaela Odone, να τον σώσουν από τη σπάνια, κληρονομική και νευροεκφυλιστική νόσο της αδρενολευκοδυστροφίας (ALD, νόσος του Schilder). Η αναλογία 4:1 ερουκικού και ολεϊκού οξέος, που παράγονται αντίστοιχα από το σπόρο της ελαιοκράμβης και το ελαιόλαδο, ήταν η φόρμουλα που δοκίμασαν. Ο συνδυασμός αυτών των λιπαρών οξέων είναι ακόμα σε στάδιο πειραματικής μελέτης και χορηγείται σήμερα σε άτομα με τη νόσο αυτή υπό αυστηρό κλινικό έλεγχο, χωρίς όμως να έχει διατεθεί στη κυκλοφορία με τη μορφή φαρμακευτικού σκευάσματος. Το λάδι αυτό παρέμεινε γνωστό με το όνομα "Lorenzo's oil", ως φόρος τιμής στο μικρό παιδί-θύμα της νόσου που έγινε παγκοσμίως γνωστό μέσω της ταινίας. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός πως οι επιστήμονες δήλωσαν οτί αν ο μικρός Lorenzo είχε ξεκινήσει νωρίτερα τη θεραπεία με το λάδι αυτό, πιθανόν να είχε θεραπευθεί ή έστω να είχε μια καλύτερη ποιότητα ζωής... (Lorenzo's oil: The full story, BBC)

Παρόλο που ο σπόρος του φυτού περιέχει σημαντική ποσότητα του οξέος αυτού, που θεωρείται τοξίνη, το υβρίδιο ελαιοκράμβης από το οποίο παράγεται το βρώσιμο λάδι canola περιέχει λιγότερο από 2% ερουκικό οξύ, επίπεδο που θεωρείται ασφαλές για τον ανθρώπινο οργανισμό.

Στο σαπούνι

Το λάδι canola χρησιμοποιείται αντί του ελαιολάδου στο σαπούνι, ως μια πιο φθηνή εναλλακτική, σε ποσοστο μέχρι και 50%. Πολλοί καταναλωτές υποστηρίζουν πως είναι πιο ήπιο για το δέρμα τους.

Τι σημαίνει "Γενετικά Τροποποιημένος Οργανισμός";

Η γενετική τροποποίηση είναι ένα σύνολο ειδικών τεχνολογιών που αλλάζουν τη γενετική σύσταση ζωντανών οργανισμών όπως τα ζώα, τα φυτά και τα βακτήρια και αφορά την προσθήκη, την αφαίρεση, την αντικατάσταση ή τη σίγαση ενός γονιδίου.   Ο συνδυασμός των γονιδίων από τους διαφορετικούς οργανισμούς είναι γνωστός ως "τεχνολογία ανασυνδυαζόμενου DNA" και ο οργανισμός που προκύπτει ονομάζεται "γενετικά τροποποιημένος", "γενετικά κατασκευασμένος", "διαγονιδιακός" ή "GMO" (Genetically Modified Organism).

Όπως όλες οι νέες τεχνολογίες, οι GM τεχνολογίες θέτουν μερικούς κινδύνους, γνωστούς και άγνωστους. Οι διαμάχες που περιβάλλουν τα τρόφιμα και τις GM καλλιέργειες εστιάζουν συνήθως στην ανθρώπινη και περιβαλλοντική ασφάλεια, το μαρκάρισμα και την επιλογή των καταναλωτών, τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, την ηθική, την ασφάλεια των τροφίμων, τη μείωση της ένδειας και τη διατήρηση του περιβάλλοντος.

Η ελαιοκράμβη μαζί με τη σόγια αποτελούν τα πιο γνωστά και ευρέως χρησιμοποιούμενα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα.

Και φτάσαμε στον αντίλογο και την "αληθινή" αλήθεια
Οι ειδικοί λένε, παρά τις φήμες που κυκλοφόρησαν και κυκλοφορούν για το αντίθετο, πως το γενετικά τροποποιημένο λάδι canola είναι ασφαλές για κατανάλωση και ωφέλιμο για τον οργανισμό μας. Ποιοί είμαστε εμείς να τους αψηφήσουμε; Ειρωνικά πάντα μιλώντας.

Οι παγκόσμιες αγορές το προωθούν πολύ και μιλούν για "αντικατάσταση" του ελαιολάδου στη διατροφή από το canola, λόγω της δομής των λιπαρών του και της ωφέλειας στην υγεία μας. Απλά το αναφέρω, βρίσκω τη παραπάνω θεωρία ως μια πολύ κακόγουστη απόπειρα προπαγάνδας και δε θα ασχοληθώ παραπάνω με κακοήθειες τέτοιου τύπου. Η μόνη υπεροχή που παρουσιάζει το κραμβέλαιο έναντι του ελαιολάδου είναι η χαμηλότερη τιμή αγοράς.

Δεν υπάρχει στη φύση φυτό canola. Υπάρχει το rapeseed ή αλλιώς ελαιοκράμβη. Οι εταιρείες το πουλούν σαν υγιεινή εναλλακτική του ελαιολάδου (!). Η αλήθεια είναι πως το λάδι canola είναι "μπασταρδεμένο" λάδι από γενετικά τροποποιημένα φυτά ελαιοκράμβης. Η μη γενετικά τροποποιημένη ελαιοκράμβη απαγορεύτηκε το 1956 από τον Αμερικανικό FDA, λόγω της υψηλής του τοξικότητας από τη περιεκτικότητα σε ερουκικό οξύ.
Το 1970 οι Καναδοί καλλιεργητές ανέπτυξαν, με τη βοήθεια της γενετικής μηχανικής, ένα νέο τύπο ελαιοκράμβης, με χαμηλότερα ποσοστά ερουκικού οξέος, με σκοπό να το προωθήσουν σαν υγιεινό λάδι για κατανάλωση. Το όνομα που του δόθηκε αρχικά ήταν LEAR oil (Low Erucic Acid Rapeseed), ενώ αργότερα, για λόγους marketing, βαφτίστηκε Canola.
Το 1985 η Καναδική κυβέρνηση πλήρωσε στον FDA 50.000.000 $ για να μπει στη λίστα με τα "ασφαλή για κατανάλωση προϊόντα" (λίστα GRAS, Generally Recognized As Safe). Η καλλιέργεια των φυτών και η παραγωγή του ελαίου είναι πολύ επικερδής επιχείρηση, τα φυτά είναι ανθεκτικά σε ασθένειες και ζιζάνια και το λάδι φθηνό για τη προσθήκη σε τρόφιμα. Ήδη προωθείται σαν εναλλακτική καλλιέργεια και στη χώρα μας. Διαβάστε εδώ και εδώ. 
Σχεδόν όλα τα εμπορικά λάδια canola υπόκεινται σε επεξεργασία με τη χρήση εξανίου (hexane), ενός πτητικού υδρογανάνθρακα παραγώγου του πετρελαίου. Αυτό μάλλον δεν είναι και τόσο καλό αν συνδυαστεί με το γεγονός οτί όλη η διαδικασία γίνεται σε υψηλές θερμοκρασίες, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει στον εκφυλισμό των ωμέγα λιπαρών.
Έρευνες σε ποντίκια έδειξαν πως το κραμβέλαιο προκάλεσε προβλήματα στο καρδιαγγειακό σύστημα, στα νεφρά, στα επινεφρίδια και το θυρεοειδή αδένα. Μόλις αποσύρθηκε από τη διατροφή των ποντικών διορθώθηκε εν μέρει το πρόβλημα, αφήνωντας όμως ίχνη ουλώδους ιστού πάνω στα όργανα αυτά. Επίσης έχει τη χαρακτηριστική ικανότητα να αποκοιμίζει το ανοσοποιητικό σύστημα, να απογυμνώνει τα νεύρα από τη μόνωση τους, που λέγεται μυελίνη, ενώ οι γλυκοσίδες που περιέχει μπλοκάρουν την ενζυμική λειτουργία του οργανισμού. Αυτές οι αρνητικές επιδράσεις δεν εμφανίζονται άμεσα, αλλά μετά από χρόνια χρήσης. Σημειωτέον πως έρευνες σε ανθρώπους δεν έγιναν ποτέ, πριν πάρει το κραμβέλαιο έγκριση για τη λίστα GRAS.
Είναι ένα πολύ αποτελεσματικό εντομοκτόνο και αποτελεί συστατικό σε πολλά "βιολογικά" εντομοκτόνα. Τα έντομα το αποφεύγουν και τα ζώα δε το τρώνε. Μήπως αυτό πρέπει να σας χτυπήσει κάποιο καμπανάκι;

Βέβαια το βασικότερο πρόβλημα του κραμβελαίου είναι οτί είναι ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΟ, με μεγάλη περιεκτικότητα σε trans λιπαρά, που δημιουργούνται από την επεξεργασία του σε υψηλές θερμοκρασίες, και που συνδέονται άμεσα με την εκδήλωση καρκίνου. 
Μήπως θα βάζατε στη σαλάτα σας και ορυκτέλαιο;
Αν όχι, τότε μη προτιμήσετε το canola σε καμία περίπτωση.

Credits: about.com, wikipedia.org, change.org, agronews.gr, petbirds.gr