Λάδι καρύδας· τύποι και χρήσεις

Παρθένο λάδι καρύδας, fractionated λάδι καρύδας, λάδι καρύδας 24°C, λάδι καρύδας 33°C. Όποιος έχει χρησιμοποιήσει έστω και μια φορά το συγκεκριμένο λάδι σε συνταγή σαπουνιού ή έστω έχει ρίξει μια ματιά σε έναν οποιονδήποτε υπολογιστή σαπουνιού θα έχει διαπιστώσει πως υπάρχουν διάφοροι τύποι του.

Το λάδι καρύδας είναι πολύ διαφορετικό από τα υπόλοιπα έλαια, μιας και αποτελείται από λιπαρά οξέα μέσης αλύσου (Medium-Chain Triglycerides, MCT). Αυτή καθεαυτή η σύσταση του ελαίου της καρύδας είναι η απάντηση στο αίνιγμα της ύπαρξης τόσων τύπων του συγκεκριμένου λαδιού.

Σύσταση του ελαίου καρύδας

Το λάδι καρύδας, όπως τα περισσότερα ζωικά ή φυτικά λίπη και έλαια, περιέχει κυρίως λιπαρά οξέα με τη μορφή τριγλυκεριδίων. Βαθιά ανάσα. Συνεχίζουμε. Αυτά τα τυπάκια είναι που αντιδρούν με τη καυστική σόδα (NaOH) και μετατρέπουν το λάδι σε σάπωνες.

Το χημικό προφίλ του λαδιού καρύδας έχει ως εξής:

Κορεσμένα λιπαρά οξέα

Μέσης αλύσου: 8% καπρυλικό οξύ (C-8), 7% καπρικό οξύ (C-10), 48% λαυρικό οξύ (C-12)

Μακράς αλύσου: 19% μυριστικό οξύ (C-14), 8% παλμιτικό οξύ (C-16), 3% στεατικό οξύ (C-18)

Ακόρεστα λιπαρά οξέα

Μακράς αλύσου: 5% ολεϊκό οξύ (C-18:1), 2% λινολεϊκό οξύ (C-18:2)

Για να ξεθολώσω το τοπίο διευκρινίζω πως το λάδι καρύδας περιέχει κατά 93% κορεσμένα λιπαρά οξέα, γεγονός που σημαίνει πως δεν οξειδώνεται εύκολα (μεγάλη διάρκεια ζωής).

Επαναλαμβάνω πως το λάδι καρύδας είναι πολύ διαφορετικό από τα υπόλοιπα έλαια, μιας και αποτελείται από λιπαρά οξέα μέσης αλύσου (MCT). Είναι πολύ σημαντικό στοιχείο και η επανάληψη είναι η μήτηρ της μάθησης.

Επιπλέον το λάδι καρύδας αποτελείται από στοιχεία που δε σαπωνοποιούνται. Πιο συγκεκριμένα:

Φυτοστερόλες, που αναζωογονούν το δέρμα

Φαινολικές ενώσεις (καφεϊκό οξύ, p-κουμαρικό οξύ, φερουλικό οξύ, κατεχίνες και τοκοφερόλες), με αντιοξειδωτικές και αντιβακτηριδιακές ιδιότητες.

Τύποι ελαίου καρύδας

Εάν έχετε χρησιμοποιήσει οποιοδήποτε λάδι στη κουζίνα σας (πχ. ελαιόλαδο), πιθανόν να γνωρίζετε ήδη τη διαφορά μεταξύ παρθένου και εξευγενισμένου (ραφιναρισμένου). Το παρθένο λάδι παράγεται με ψυχρή έκθλιψη (μηχανική πίεση), δεν υπόκειται σε καμία επεξεργασία και διατηρεί όλο το αρωμα και τα θρεπτικά συστατικά του. Όσον αφορά την καρύδα τα πράγματα είναι λίγο πιο περίπλοκα.

Υπάρχουν δύο κατηγορίες λαδιού καρύδας· παρθένο και εξευγενισμένο (refined και unrefined). 

Το παρθένο λάδι καρύδας ή "pure" ή "virgin" ή "unrefined", όπως θα το δείτε να τιτλοφορείται, παράγεται αποκλειστικά και μόνο από τη φρέσκια σάρκα της καρύδας. Η πλειοψηφία των ελαίων του εμπορίου (που δε φέρουν το χαρακτηρισμό extra virgin) παράγονται από την αποξηραμένη (και κακομοιριασμένη) σάρκα της καρύδας, το λεγόμενο copra (δες παραπάνω φωτό). Η παραγωγή γίνεται με ψυχρή έκθλιψη, με θερμή έκθλιψη ή μέσω ζύμωσης. Οι παραπάνω διαδικασίες επηρρεάζουν σε διάφορους βαθμούς το άρωμα αλλά και τη σύσταση των ασαπωνοποίητων.

Διευκρίνιση: Αν το λάδι προέρχεται από copra δεν είναι extra παρθένο, ακόμα και αν είναι μη ραφιναρισμένο. Αν το λάδι σας μυρίζει καρύδα είναι σίγουρα μη εξευγενισμένο, ακόμα και αν δεν είναι extra παρθένο.

Editor's Note: Σε γενικές γραμμές όπου ακούτε "refined" να κρατάτε μικρό καλάθι.

Ένας άλλος τύπος είναι το fractionated λάδι καρύδας, κλασματοποιημένο στη γλώσσα μας, και πρόκειται για λάδι στο οποίο έχουν αφαιρεθεί σχεδόν όλα τα λιπαρά οξέα μακράς αλύσου, αφήνοντας μόνο αυτά της μέσης αλύσου. Η κλασματοποίηση καθιστά το περιεχόμενο του λαδιού πλήρως κορεσμένο και σταθερό, γεγονός που σημαίνει πως (θεωρητικά) δεν έχει ημερομηνία λήξης μιας και δεν περιέχει ακόρεστα λιπαρά οξέα που θα το οξειδώσουν. Επιπλέον, ακριβώς επειδή αποτελείται μόνο από λιπαρά οξέα μέσης αλύσου, παραμένει σε υγρή μορφή δίχως να στερεοποιείται. Δεν έχει άρωμα ή χρώμα και απορροφάται πολύ καλά από το δέρμα. Οι παραπάνω ιδιότητες το καθιστούν ιδανικό ως έλαιο βάσης στην αρματοθεραπεία και πρόσθετο σε καλλυντικά. Να προσθέσω επίσης πως το κλασματοποιημένο λάδι καρύδας δεν θεωρείται καν λάδι στη γλώσσα της κοσμετολογίας.

Λάδι καρύδας 24°C vs 33°C

Την πρώτη φορά που θα χρησιμοποιήσατε υπολογιστή σαπουνιού θα πρέπει να ξύσατε το κεφάλι σας με απορία μόλις αντικρύσατε τις επιλογές σχετικά με το λάδι καρύδας.

Η αλήθεια είναι πως μπορούμε να κάνουμε και άλλες αλχημείες με το λάδι της καρύδας, πέρα από τη κλασματοποίηση. Για παράδειγμα μπορούμε να το υδρογονώσουμε, δηλαδή να προσθέσουμε άτομα υδρογόνου στους διπλούς δεσμούς των ακόρεστων λιπαρών οξέων, έτσι ώστε να τα μετατρέψουμε σε κορεσμένα. Καλό; Αυτή η διαδικασία αυξάνει τη σταθερότητα του προϊόντος έναντι στην οξείδωση και παράλληλα το σημείο τήξης του.

Επίσης προσδίδει στο λάδι trans λιπαρά οξέα, κάτι που όπως είδαμε στο άρθρο με τη μαργαρίνη δεν είναι και πολύ καλό. Για σαπούνι είναι αποδεκτό. Όμως προς Θεού, μη το καταναλώνετε.

Το αυθεντικό (unrefined) λάδι καρύδας έχει σημείο τήξης τους 24°C, ενώ το υδρογονωμένο λιώνει στους 33°C.

Λάδι καρύδας στο σαπούνι

Το έλαιο καρύδας, όπως προανέφερα πολλές φορές ως τώρα, αποτελείται από λιπαρά οξέα μέσης αλύσου γεγονός που καθιστά το σαπούνι που φτιάχνεται με αυτό το καλύτερο από άποψη αφρισμού και καθαριστικής δύναμης. Το σαπούνι αποκλειστικά με λάδι καρύδας είναι από τα λίγα που καθαρίζουν σε πολύ σκληρό νερό, ακόμα και στο θαλασσινό. Το μειονέκτημα του είναι πως η μπάρα δε διαρκεί πολύ. Διαβάστε πως μπορείτε να φτιάξετε σαπούνι με 100% λάδι καρύδας κάνοντας click εδώ.

Όταν χρησιμοποιούμε υπολογιστή σαπουνιού το αγνό λάδι καρύδας 24°C και το υδρογονωμένο των 33°C στην πράξη δεν έχουν διαφορές (και στις δύο περιπτώσεις θα χρειαστούμε 169 gr NaOH ανά 1000 gr με 5% υπερλίπανση). Η υδρογόνωση που έχει υποστεί το λάδι των 33°C δεν μεταβάλει τον αριθμό των μορίων αλλά τον τύπο τους. Το κλασματοποιημένο (fractionated) λάδι είναι διαφορετική περίπτωση. Σε αυτό έχουμε περισσότερα μόρια λιπαρών οξέων ανα γραμμάριο λαδιού, συνεπώς και η ποσότητα της σόδας θα αυξηθεί ώστε να πραγματοποιηθεί σαπωνοποίηση (θα χρειαστούμε 220 gr NaOH ανά 1000 gr με 5% υπερλίπανση).

Ελπίζω το άρθρο να σας βοήθησε έστω και λίγο. Διαβάστε περισσότερα για το λάδι καρύδας κάνοντας click εδώ.

Credits: coconutoil, livestrong, organicfacts