Έλαια και βούτυρα στο σαπούνι· ιδιότητες και τελικό αποτέλεσμα

Πολλοί αναγνώστες που διαβάζουν για τη παρασκευή σαπουνιού με τη ψυχρή ή θερμή μέθοδο μου ζητάνε μετά τη συνταγή. Ας ξεκαθαρίσουμε πρώτα κάτι.

Συνταγή δεν υπάρχει. Τη συνταγή τη καθορίζουμε μόνοι μας. Το σαπούνι είναι κάτι αντίστοιχο με τις συνταγές μαγειρικής. Υπάρχει η κεντρική ιδέα, αλλά το πως διαμορφώνει ο καθένας το τελικό αποτέλεσμα εξαρτάται καθαρά από τα προσωπικά του γούστα. Περισσότερο ή λιγότερο αλάτι, συγκεκριμένα μυρωδικά και μπαχαρικά, επιλογή πρώτων υλών, συνοδευτικά κτλ. Όλες οι παραπάνω παράμετροι είναι στη διάθεση και κρίση του καθενός.
Ακριβώς έτσι γίνεται και με το σαπούνι. Μπορεί εγώ να σας δώσω μερικές έτοιμες συνταγές, εσείς με τη σειρά σας θα τις "πειράξετε" ανάλογα με τις προσωπικές σας προτιμήσεις. Για να είστε ικανοί όμως να το κάνετε αυτό θα πρέπει να γνωρίζετε τα υλικά σας και με ποιό τρόπο συμπεριφέρονται όταν τα χρησιμοποιείτε στο σαπούνι σας. Με λίγα λόγια παρακάτω θα μιλήσουμε για έλαια και βούτυρα, τη χρήση τους και τις ιδιότητες που προσδίδουν στο σαπούνι μας.

Μπουρμπουλήθρες

Τα παρακάτω λάδια είναι αυτά που προσδίδουν στο σαπούνι μας πυκνό και πλούσιο αφρό. Επιπλέον σκληραίνουν τη μπάρα του σαπουνιού και παρουσιάζουν την ισχυρότερη καθαριστική δύναμη. Προσπαθήστε να κρατάτε τη περιεκτικότητα σε αυτά τα λάδια γύρω στο 30%, αλλιώς θα σας ξηράνουν το δέρμα. Αν αποφασίσετε να φτιάξετε ένα σαπούνι με υψηλή περιεκτικότητα σε αυτά τα "σκληρά" έλαια φροντίστε το ποσοστό υπερλίπανσης να είναι υψηλό, ώστε να αντισταθμίσετε το αρνητικό αποτέλεσμα.

Σημείωση: Στις παρενθέσεις είναι γραμμένο το ανώτερο ενδεικνυόμενο ποσοστό προσθήκης στο σαπούνι.

1. Λάδι καρύδας (30%)
2. Φοινικοπυρηνέλαιο (35%)
3. Λάδι Babassu (30%)

Ενυδάτωση

Τα παρακάτω έλαια προσδίδουν στο σαπούνι ενυδατικές ιδιότητες αλλά και μικρότερη καθαριστική δύναμη. Κάθε λάδι έχει τις δικές του καλλυντικές ιδιότητες. Μπορείτε να "παίξετε" μαζί τους μέχρι να φτιάξετε το σαπούνι που ταιριάζει καλύτερο στο δικό σας τύπο επιδερμίδας. Συνήθως δε καταλαμβάνουν περισσότερο από το 40% της περιεκτικότητας της συνταγής.

1. Αμυγδαλέλαιο (20%)
2. Ελαιόλαδο (100%)
3. Ηλιέλαιο (20%) 
4. Λάδι Argan (10%)
5. Λάδι βερύκοκου (5%)
6. Λάδι Avocado (10%)
7. Λάδι Canola (15%)
8. Λάδι κάνναβης (15%)
9. Λάδι Macadamia (20%)
10. Λινέλαιο (10%)
11. Σιτέλαιο (15%)
12. Σταφυλοκουκουτσέλαιο (10%)
13. Σησαμέλαιο (10%)
14. Σογιέλαιο (20%)
15. Φουντουκέλαιο (10%)

Κρεμώδης αφρός

Μιας και πρέπει να περιορίσουμε το ποσοστό των "σκληρών" ελαίων στη συνταγή, όπως το λάδι καρύδας, τα παρακάτω έλαια θα δώσουν επιπλέον σκληρότητα και αφρισμό στο σαπούνι σας.

1. Βούτυρο κακάο (10-15%)
2. Βούτυρο Shea (15%)
3. Βούτυρο Mango (5%)
4. Βούτυρο Kokum (5%)
5. Βούτυρο καφέ (5%)
6. Ζωικό λίπος (50%)
7. Μελισσοκέρι (6%)
8. Φοινικέλαιο (50%)

Έλαια και άλλα υλικά που προστίθενται συνήθως στο trace

1. Λάδι Jojoba (4-10%)
2. Σπαθόλαδο (5%)
3. Λάδι καλέντουλας (5%)
4. Λανολίνη (5%)

Τι συμβαίνει με το καστορέλαιο;

Το καστορέλαιο είναι μια κατηγορία μόνο του. Το συγκεκριμένο λάδι ενυδατώνει και παράλληλα παρέχει κρεμώδη και απαλό αφρό.

Το αρνητικό του σημείο είναι οτί μαλακώνει πολύ τη μπάρα του σαπουνιού. Χρησιμοποιείται σε ποσοστό 5-10% το πολύ, αντικαθιστώντας τμήμα του ελαιολάδου της συνταγής.

Λιπαρά οξέα και ιδιότητες
Η περιεκτικότητα ενός ελαίου σε κάποιο συγκεκριμένο τύπο λιπαρών οξέων μας δίνει πολλές πληροφορίες για τη τελική συμπεριφορά του σαπουνιού που θα φτιάξουμε.

1. Λαυρικό οξύ: Δίνει σκληρή μπάρα, εξαιρετικό καθαρισμό και αφρισμό, ξηραίνει την επιδερμίδα.
2. Λινολεϊκό οξύ: Ενυδατώνει και δίνει μεταξένια αίσθηση στο σαπούνι.
3. Μυριστικό οξύ: Δίνει σκληρή μπάρα, εξαιρετικό καθαρισμό και αφρισμό.
4. Ολεϊκό οξύ: Ενυδατώνει επαρκώς και είναι φιλικό για το δέρμα. Δίνει υφή "γλίτσας" στον αφρό.
5. Παλμιτικό οξύ: Δίνει σκληρή μπάρα, εξαιρετικό καθαρισμό και αφρισμό.
6. Ρικινολεϊκό οξύ: Μαλακώνει τη μπάρα, ενυδατώνει και δίνει κρεμώδη και σταθερό αφρισμό.
7. Στεατικό οξύ: Δίνει σκληρή μπάρα και σταθεροτητα στον αφρό.

Ο παρακάτω πίνακας περιέχει μερικά από τα βασικά έλαια σαπωνοποίησης και το αποτέλεσμα τους.

ΤΥΠΟΣ	ΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑ	ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ	ΠΟΣΟΣΤΟ (%)	ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
Λάδι καρύδας	Σκληρό σαπούνι	Πλούσιος αφρός, μεγάλες φουσκάλες, μεγάλη καθαριστική δύναμη, ξηραίνει το δέρμα σε υψηλά ποσοστά, λευκή μπάρα	15-30%	Μερικοί σαπωνοποιοί φτιάνουν σαπούνι με μεγάλο ποσοστό λαδιού καρύδας και υψηλό ποσοστό υπερλίπανσης. Αυτή η τεχνική αντισταθμίζει τη ξηρότητα που προκαλεί στο δέρμα. Το σαπούνι με 100% λάδι καρύδας, χωρίς υπερλίπανση, είναι εξαιρετικό για πλύσιμο ρούχων και αφρίζει ακόμα και με θαλασσινό νερό
Φοινικέλαιο	Σκληρό σαπούνι	Εξαιρετικό λάδι βάσης για σαπούνι, αποδίδει σκληρή μπάρα με μεγάλη διάρκεια ζωής, πλούσιο και σταθερό αφρό	25-50%	Είναι εξαιρετικό υποκατάστατο για το ζωικό λίπος
Ελαιόλαδο	Μαλακό σαπούνι	Αποδίδει πολύ ήπιο και ενυδατικό σαπούνι, αφρό με υφή "γλίτσας" και μικρή καθαριστική δύναμη. Είναι κατάλληλο για τον απαλό καθαρισμό του βρεφικού και γηρασμένου δέρματος	25-100%	Το σαπούνι Καστίλλης γίνεται με 100% ελαιόλαδο. Τα σαπούνια με υψηλό ποσοστό ελαιολάδου χρειάζονται περισσότερο χρόνο ωρίμανσης. Ίσως δε σας ικανοποιήσει η ποιότητα αφρού που παράγεται
Ζωικό λίπος	Σκληρό σαπούνι	Αποδίδει σκληρή και λευκή μπάρα σαπουνιού με κρεμώδη, σταθερό αλλά λιγοστό αφρό.	25-50%	Αν χρησιμοποιήσετε 100% ζωικό λίπος θα φτιάξετε ένα εξαιρετικό σαπούνι για το πλύσιμο των ρούχων
Φοινικέλαιο (πυρήνες)	Σκληρό αλλά εύθρυπτο σαπούνι	Είναι παρόμοιο με το λάδι καρύδας, δίνει μεγάλο αφρισμό και έχει υψηλή καθαριστική δύναμη. Δε ξηραίνει την επιδερμίδα όπως το λάδι καρύδας	15-30%	Το φοινικοπυρηνέλαιο είναι εξαιρετικός αντικαταστάτης του λαδιού καρύδας. Μπορείτε όμως να το χρησιμοποιήσετε παράλληλα με αυτό για να προσδώσετε επιπλέον σκληρότητα στη μπάρα του σαπουνιού. Αντικαταστήστε ένα ποσοστό του λαδιού καρύδας με φοινικοπυρηνέλαιο
Βούτυρο κακάο	Σκληρό αλλά εύθρυπτο σαπούνι	Αποδίδει σκληρή μπάρα και σταθεροποιεί τον αφρό	5-15%	Μπορείτε να πειραματιστείτε με υψηλότερα πσοσοτά από διάφορα βούτυρα στο σαπούνι σας
Βούτυρο Shea	Σκληρό σαπούνι	Αποδίδει σκληρή μπάρα, σταθεροποιεί και προσδίδει μεταξένια αίσθηση στον αφρό	5-15%	Ομοίως με το βούτυρο κακάο
Καστορέλαιο	Πολύ μαλακό σαπούνι	Προσφέρει κρεμώδη αφρό και σταθεροποιεί τον αφρισμό από το λάδι καρύδας. Σε υψηλό ποσοστό κάνει τη μπάρα πολύ μαλακή, η οποία λιώνει στα χέρια	5-10%	Χρησιμοποιείται σε ποσοστό μέχρι 15-20% στα σαμπουάν. Συνήθως, όχι όμως πάντα, προστίθεται στο trace
Λάδι βερύκοκου	Μαλακό σαπούνι	Αποδίδει πολύ ήπιο και ενυδατικό σαπούνι με μικρή καθαριστική δύναμη.	5-12%	Έχει παρόμοιες ιδιότητες με το ελαιόλαδο και συχνά αντικαθιστά μέρος του
Λάδι Avocado	Μαλακό σαπούνι	Αποδίδει πολύ ήπιο σαπούνι με χαμηλή καθαριστική δύναμη. Είναι κατάλληλο για τον απαλό καθαρισμό του βρεφικού και γηρασμένου δέρματος	5-12%	Συχνά αντικαθιστά μέρος του ελαιολάδου της συνταγής
Λάδι Jojoba	Μαλακό σαπούνι	Είναι υγρό κερί που σταθεροποιεί και ενισχύει τον αφρό του σαπουνιού	5-12%	Είναι αρκετά ακριβό έλαιο και σπάνια χρησιμοποιείται στη παρασκευή σαπουνιού. Φυλάξτε το καλύτερα για τα καλλυντικά σας
Ηλιέλαιο	Μαλακό σαπούνι	Παρατείνει τον αφρισμό, δίνει κρεμώδη υφή και καθαρίζει ήπια	10-20%	Συχνά αντικαθιστά μέρος του ελαιολάδου της συνταγής
Έλαιο από κουκούτσια σταφυλιού	Μαλακό σαπούνι	Προσδίδει ενυδατικές ιδιότητες στο σαπούνι	5-15%	Έχει μικρό χρόνο ζωής. Χρησιμοποιήστε το σε μικρό ποσοστό
Φουντουκέλαιο	Μαλακό σαπούνι	Προσδίδει ενυδατικές ιδιότητες στο σαπούνι	5-10%	Έχει μικρό χρόνο ζωής. Χρησιμοποιήστε το σε μικρό ποσοστό
Λάδι κάνναβης	Μαλακό σαπούνι	Συχνά χρησιμοποιείται σε σαπούνια που προορίζονται για δερματολογικά προβλήματα. Σταθεροποιεί τον αφρό και περιποιείται ήπια την επιδερμίδα	5-10%	Έχει μικρό χρόνο ζωής (6-8 μήνες αν διατηρηθεί στο ψυγείο). Προστίθεται σε μικρό ποσοστό γιατί η υψηλή του περιεκτικότητα σε λιπαρά οξέα το κάνει να ταγγίζει γρήγορα
Σογιέλαιο	Μαλακό σαπούνι	Σχετικά μικρή καθαριστική δύναμη, σταθεροποιεί τον αφρό	10-20%	Συχνά αντικαθιστά μέρος του ελαιολάδου της συνταγής για μείωση του κόστους
Σιτέλαιο	Μαλακό σαπούνι	Πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά, περιποιείται την επιδερμίδα, παράγει σταθερό και ενυδατικό αφρό	10-15%	Συχνά αντικαθιστά μέρος του ελαιολάδου της συνταγής. Φτιάξτε το σαπούνι σε χαμηλές θερμοκρασίες
Αμυγδαλέλαιο	Μαλακό σαπούνι	Καθαρίζει ήπια, σταθεροποιεί τον αφρισμό, ενυδατώνει και περιποιείται την επιδερμίδα	10-20%	Αντικαταστήστε ένα μέρος του ελαιολάδου της συνταγής για τις ενυδατικές του ιδιότητες

Ο σκοπός του άρθρου είναι να σας μάθει να σκέφτεστε και να αξιολογείτε. Την επόμενη φορά που θα συναντήσετε μια έτοιμη συνταγή για σαπούνι θα είστε ικανοί να αναγνωρίσετε τα επιμέρους συστατικά, το λόγο για τον οποίο προστίθενται και ακόμη να οραματιστείτε το τελικό σαπούνι.

Credits: candleandsoap, lovinsoap