Πίνακας σαπωνοποίησης

Ο πίνακας σαπωνοποίησης είναι ένα χρήσιμο εργαλείο στα χέρια του κάθε ερασιτέχνη αλλά και επαγγελματία σαπωνοποιού. Η τιμή σαπωνοποίησης (αριθμός σαπωνοποίησης ή αριθμός Koettstorfer) ή πιο απλοϊκά "SAP" αντιπροσωπεύει την ποσότητα σε milligram (mg) υδροξειδίου του νατρίου ή καλίου που απαιτούνται για να σαπωνοποιηθεί 1gr λίπους, κάτω από δεδομένες συνθήκες.

Είναι ουσιαστικά το μέσο με το οποίο βρίσκουμε την ακριβή ποσότητα NaOH ή KOH χρειαζόμαστε για κάθε δεδομένη συνταγή σαπουνιού, στερεού ή υγρού.
Θα μου πείτε:

"Αφού υπάρχουν οι υπολογιστές NaOH και KOH διαθέσιμοι στο διαδίκτυο, τι να τον κάνουμε τον πίνακα σαπωνοποίησης";

Και σας απαντώ:

"Καλό είναι να υπάρχει εκτυπωμένος σε ένα φύλλο χαρτί κάπου στο εργαστήριο σας σε περίπτωση που δεν έχετε για τον οποιοδήποτε λόγο πρόσβαση στο internet εκείνη τη δεδομένη στιγμή, ή θέλετε να επαληθεύσετε τις τιμές που σας δίνει ο αυτοματοποιημένος υπολογιστής".

Πίνακας τιμών SAP

Λίπος/Έλαιο/Βούτυρο	NaOH	KOH	Ονομασία INCI
Acai Berry λάδι	.136	.191	Euterpe oleracea Fruit Oil
Αγριοτριανταφυλλιά λάδι	.133	.187	Rosa Canina / Rosa Rubiginosa (Rose Hip) Seed Oil
Αμύγδαλο βούτυρο	.098	.139	Prunus amygdalus dulcis (Sweet Almond) Oil (and) Hydrogenated Vegetable Oil
Αμύγδαλο λάδι	.137	.193	Prunus amygdalus dulcis (Sweet Almond) Oil
Argan λάδι	.134	.188	Argania spinosa (Argan) Nut Oil
Aloe vera βούτυρο	.176	.247	Cocos Nucifera (Coconut) Oil and Aloe Barbadensis Leaf Extract
Aloe vera λάδι	.135	.191	Glycine Soja (Soybean) Oil (and) Aloe Barbadensis Leaf Extract
Avocado βούτυρο	.132	.186	Persea Gratissima (Avocado) Oil and Hydrogenated Vegetable Oil
Avocado λάδι	.132	.186	Persea gratissima (Avocado) Oil
Βερίκοκο βούτυρο	.097	.1361	Prunus armeniacae (Apricot) Kernel Oil
Βερίκοκο λάδι	.134	.188	Prunus armeniaca (Apricot) Kernel Oil
Babassu λάδι	.176	.248	Orbignya oleifera (Babassu) Seed Oil
Baobab λάδι	.143	.202	Adansonia digitata (Baobab) Seed Oil
Borage λάδι	.130	.184	Borago officinalis (Borage) Seed Oil
Brazil Nut λάδι	.138	.195	Bertholletia excelsa (Brazil) Nut Oil
Candelilla κερί	.038	.053	Candelilla (Euphorbia cerifera ) Wax
Carnauba κερί	.061	.086	Carnauba (Copernicia cerifera) Wax
Cocoa βούτυρο	.136	.192	Theobroma cacao (Cocoa) Seed Butter
Cranberry λάδι	.135	.190	Vaccinium Macrocarpon (Cranberry) Seed Oil
Cupuacu βούτυρο	.136	.191	Theobroma grandiflorum (Cupuacu) Butter
Ελαιόλαδο	.134	.188	Olea europaea (Olive) Fruit Oil
Ελαιόλαδο (πυρήνες)	.134	.188	Olea europaea (Olive) Fruit Oil
Ελιά βούτυρο	.088	.124	Olea europea (Olive) Seed Oil (and) Hydrogenated Vegetable Oil
Emu λάδι	.135	.191	Emu Oil
Illipe βούτυρο	.136	.192	Shorea stenoptera (Illipe) Seed Butter
Ιπποφαές λάδι	.116	.163	Hippophae rhamnoides (Seabuckthorn) Oil
Ηλιέλαιο	.134	.189	Helianthus annuus (Sunflower) Seed Oil
Jojoba λάδι	.064	.091	Simmondsia chinensis (Jojoba) Seed Oil
Κάνναβη βούτυρο	.132	.186	Cannabis sativa Seed Oil (and) Hydrogenated Vegetable Oil
Κάνναβη λάδι	.135	.191	Cannabis sativa (Hemp) Seed Oil
Καρθαμέλαιο	.135	.190	Carthamus tinctorius (Safflower) Seed Oil
Καροτέλαιο	.134	.188	Glycine Soja (Soybean) Oil (and) Daucus carota sativa (Carrot) Root Extract (and) Tocopherol
Καρύδα λάδι (76°)	.178	.252	Cocos nucifera (Coconut) Oil
Καρύδα λάδι (παρθένο)	.180	.254	Cocos nucifera (Virgin Coconut) Oil
Καρύδα λάδι Fractionated	.234	.329	Caprylic/Capric Triglyceride
Καρύδέλαιο	.136	.192	Juglans regia (Walnut) Seed Oil
Καστορέλαιο	.127	.179	Ricinus communis (Castor) Seed Oil
Kokum βούτυρο	.134	.188	Garcinia indica (Kokum) Seed Butter
Κολοκύθα λάδι	.134	.189	Cucurbita pepo (Pumpkin) Seed Oil
Kukui λάδι	.135	.191	Aleurites moluccana (Kukui) Nut Oil
Λινέλαιο	.135	.190	Linum usitatissimum (Linseed) Seed Oil
Macadamia λάδι	.137	.193	Macadamia (Macadamia ternifolia) Seed Oil
Mango βούτυρο	.134	.189	Mangifera indica (Mango) Seed Butter
Mango λάδι	.132	.186	Mangifera indica (Mango) Seed Oil
Μαύρο κύμινο λάδι	.137	.193	Nigella sativa (Black Cumin) Seed Oil
Μελισσοκέρι	.067	.095	Beeswax
Monoi de Tahiti λάδι	.178	.252	Cocos Nucifera (Coconut) OIl, Gardenia Tahitensis (Tiare) Flower Extract, Tocopherol, Helianthus Annuus (Sunflower) Seed Oil
Neem λάδι	.134	.188	Azadirachtin indica (Neem) Oil
Νυχτολούλουδο λάδι	.130	.184	Oenothera biennis (Evening Primrose) Oil
Papaya λάδι	.134	.188	Carica papaya (Papaya) Seed Oil
Passionfruit λάδι	.137	.193	Passiflora incarnata (Passionfruit) Seed Oil
Pecan λάδι	.135	.190	Algooquian pacaan (Pecan) Nut Oil
Ροδάκινο λάδι	.136	.191	Prunus persica (Peach) Kernel Oil
Ρυζέλαιο	.133	.188	Oryza sativa (Rice) Bran Oil
Σησαμέλαιο	.135	.191	Sesamum indicum (Sesame) Seed Oil
Shea βούτυρο	.126	.178	Butyrospermum parkii (Shea Butter) Fruit
Σιτέλαιο	.135	.190	Triticum vilgare (Wheat) Germ Oil
Σμέουρο λάδι	.132	.186	Rubus Idaeus (Red Raspberry) Seed Oil
Σόγια λάδι	.134	.188	Glycine soja (Soybean) Oil
Σταφυλοκουκουτσέλαιο	.135	.191	Vitis vinifera (Grape) Seed Oil
Στεατικό οξύ	.147	.207	Stearic Acid
Tamanu λάδι	.148	.208	Calophyllum inophyllum (Tamanu) Oil
Φοινικέλαιο πυρήνας	.155	.218	Elaeis guineensis (Palm) Kernel Oil
Φοινικέλαιο	.139	.195	Elaeis guineensis (Palm) Oil
Φουντούκι λάδι	.134	.188	Corylus americana (Hazel) Seed Oil
Φραγκοστάφυλο λάδι	.134	.188	Ribes nigrum (Blackcurrant) Fruit Oil

Άλλα Έλαια/Λίπη	NaOH	ΚΟΗ
Αραβοσιτέλαιο	.135	.190
Βαμβακέλαιο	.137	.192
Canola λάδι	.123	.173
Λανολίνη	.074	.103
Λίπος βοδινό (Beef tallow)	.140	.196
Λίπος γίδινο (Goat tallow)	.139	.1946
Λίπος χοιρινό (Lard)	.138	.1932
Μουστάρδα λάδι	.122	.172
Φυστίκι λάδι	.135	.190

Πως χρησιμοποιώ τους αριθμούς;
Κάθε έλαιο έχει τη δική του τιμή σαπωνοποίησης. Επομένως όταν σε μια συνταγή θα χρησιμοποιήσουμε διάφορους τύπους ελαίων θα υπολογίσουμε ξεχωριστά τη ποσότητα σόδας ή ποτάσσας που θα χρειαστούμε για να σαπωνοποιήσουμε το κάθε έλαιο και στο τέλος θα αθροίσουμε τις ποσότητες, ώστε να καταλήξουμε στη συνολική ποσότητα NaOH ή KOH που θα χρειαστεί η συνταγή μας.
Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: Για τη σαπωνοποίηση 1 gr ελαιολάδου απαιτούνται 0,134 gr καυστικής σόδας, κατ'επέκταση για 100 gr ελαιόλαδο, χρειάζονται 13,4 gr καυστικής σόδας. Με αυτό τον τρόπο υπολογίζουμε τη ποσότητα καυστικής σόδας που χρειάζεται κάθε έλαιο ξεχωριστά για να σαπωνοποιηθεί σε μια συνταγή σαπουνιού.

Πως υπολογίζω το ποσοστό υπερλίπανσης;
Όπως είναι γνωστό για να αποφύγουμε τη δημιουργία ενός καυστικού - ερεθιστικού σαπουνιού και για να εξασφαλίσουμε πως όλη η σόδα (ή ποτάσσα) έχει εξουδετερωθεί θα πρέπει να υπερλιπάνουμε το σαπούνι μας. Όταν κάνουμε τους σχετικούς υπολογισμούς και καταλήξουμε στην ακριβή ποσότητα σόδας (ή ποτάσσας) που θα χρειαστούμε, υπολογίζουμε και αφαιρούμε από τη παραπάνω ποσότητα ένα ποσοστό (όσο επιθυμούμε) το οποίο θα είναι και η υπερλίπανση της συνταγής. Το ποσοστό αυτό συνήθως κινείται στα πλαίσια του 3-10%, ώστε να μη γίνει πολύ λιπαρό το σαπούνι.

Να έχετε υπόψη σας πως οι παραπάνω τιμές σαπωνοποίησης διαφοροποιούνται μερικώς από πηγή σε πηγή.

Credits: herbal-howto-guide, wikipedia, thesoapkitchen, fromnaturewithlove