Πως φτιάχνουμε ποτάσσα από στάχτη

Η παραγωγή ποτάσσας από το μηδέν αφορά αποκλειστικά και μόνο τους μερακλήδες. Μετά από πολλή έρευνα, μιας και στα ελληνικά blogs και sites δεν υπάρχουν αρκετές πληροφορίες, αποφάσισα να γράψω για τη διαδικασία παραγωγής ποτάσσας.

Όταν νερό φιλτράρεται (διηθείται) μέσα από στάχτη ξύλου, παράγεται καυστική ποτάσσα (KOH). Η καυστική σόδα (NaOH) γίνεται με άλλη χημική διεργασία που περιλαμβάνει εξάτμιση και είναι δύσκολο να γίνει στο σπίτι, παρά μόνο αν είμαστε έμπειροι χημικοί. Το νερό πρέπει να είναι βρόχινο, δηλαδή απαλαγμένο από χημικά και άλλα στοιχεία. Επίσης το είδος του ξύλου, από το οποίο θα πάρουμε τη στάχτη, παίζει ρόλο στη ποιότητα της ποτάσσας που θα παραγάγουμε. Προτιμούμε σκληρό ξύλο από πλατύφυλλα δέντρα και όχι από κωνοφόρα ή μαλακά ξύλα.
Είτε αγορασμένη από το εμπόριο, είτε φτιαγμένη στο σπίτι, η ποτάσσα παραμένει ισχυρό καυστικό και θα πρέπει να λαμβάνονται προφυλάξεις κατά το χειρισμό της. Περισσότερες πληροφορίες για τη ποτάσσα και τα μέτρα προφύλαξης κατά το χειρισμό της εδώ.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να φτιάξουμε καυστική ποτάσσα από στάχτη. Άσχετα όμως με τη μέθοδο που θα ακολουθήσετε, όσο περισσότερες φορές "περάσετε" το νερό από τη στάχτη, τόσο πιο ισχυρή θα γίνει η βάση. Ο βρασμός επίσης ενισχύει τη δύναμη του τελικού προϊόντος. Η βασικότερη δυσκολία όταν φτιάχνετε ποτάσσα στο σπίτι, είναι να διαπιστώσετε πόσο "δυνατή" είναι. Ο καλύτερος τρόπος να ελέγξετε τη δύναμη της είναι να βυθίσετε μέσα στο διάλυμα ένα ωμό αυγό με το τσόφλι του. Θα εξηγήσω παρακάτω.

Η διαδικασία βήμα-βήμα

1. Παίρνουμε ένα βαρέλι (ή κουβά) και ένα πώμα μακρύ. Τα υλικά αυτά θα τα βρούμε σε κατάστημα με σιδηρικά.

2. Μέσα στο βαρέλι αυτό θα γίνει όλη η διαδικασία. Πρέπει να είναι από ανθεκτικό πλαστικό, κατάλληλο για τη συγκεκριμένη χρήση. Το νερό που θα χρησιμοποιήσουμε πρέπει να είναι βρόχινο ή χιόνι. Μπορούμε να συνδέσουμε το βαρέλι με την υδρορροή του σπιτιού μας, ώστε να μαζεύει αυτόματα το νερό της βροχής. Μετά από μια-δυό έντονες βροχοπτώσεις θα έχουμε συγκεντρώσει περίπου 15 κιλά βρόχινο νερό. Αν αδυνατούμε ή βαριόμαστε να συγκεντρώσουμε βρόχινο νερό με τον παραπάνω τρόπο, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε νερό από αφυγραντήρα χώρου ή στη χειρότερη αποσταγμένο νερό. Όσο πιο καθαρό νερό χρησιμοποιήσουμε, τόσο πιο καλής ποιότητας ποτάσσα θα πάρουμε. Αν δε μπορούμε να βρούμε βαρέλι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα κουβά από χοντρό, ανθεκτικό πλαστικό με καπάκι (φωτό δεξιά).

3. Κάνουμε με τρυπάνι μια τρύπα στο βαρέλι, περίπου 3-5cm πάνω από το πάτο του, σε μέγεθος τέτοιο ώστε να σφηνώνει καλά το πώμα.

4. Τοποθετούμε το βαρέλι πάνω σε μια βάση από τούβλα, σε κάποιο μέρος όπου θα παραμείνει σταθερό, χωρίς να αναταράσσεται. Ο λόγος που πρέπει να είναι πάνω στη βάση από τούβλα είναι για να διευκολυνθούμε αργότερα που θα συγκεντρώνουμε τη ποτάσσα σε άλλο δοχείο.

5. Καλύψτε τη βάση του βαρελιού με δυό στρώσεις καθαρά (πλυμμένα) βότσαλα. Πάνω από τα βότσαλα βάλτε ένα στρώμα περίπου 15cm άχυρο. Αυτά τα στρώματα θα φιλτράρουν τη στάχτη και θα σας βοηθήσουν να πάρετε καθαρή ποτάσσα.

6. Συγκεντρώστε ξυλεία που θα γίνει η στάχτη που θα χρησιμοποιήσουμε. Αποφύγετε πεύκο, έλατο και άλλα αειθαλή κωνοφόρα. Προτιμήστε σκληρά ξύλα.

7. Κάψτε τη ξυλεία που συγκεντρώσατε, ώστε να παραχθεί ικανή ποσότητα στάχτης. Κάντε τη διαδικασία έξω στο ύπαιθρο ή σε καθαρό τζάκι, ώστε η στάχτη να περιέχει αποκλειστικά ξύλο και όχι οτιδήποτε άλλο (χαρτί, σκουπίδια, φύλλα κτλ.). Μη χρησιμοποιήσετε χημικό προσάναμμα.

 
8. Συγκεντρώστε τη στάχτη με ένα μικρό φαράσι και βάλτε τη μέσα στο βαρέλι που έχετε προετοιμάσει, να γεμίσει μέχρι τη μέση. Σιγουρευτείτε οτί η στάχτη έχει κρυώσει τελείως πριν τη βάλετε στο βαρέλι.

9. Βγάλτε το πώμα από το βαρέλι και τοποθετήστε ένα δοχείο κάτω από τη τρύπα. Αρχίστε να χύνετε σιγά-σιγά το νερό που συγκεντρώσατε μέσα στο βαρέλι μέχρι να μουλιάσει καλά η στάχτη. Μόλις αρχίσει να στάζει νερό από τη τρύπα, βάλτε το πώμα ξανά πίσω, ώστε να φράξει τη τρύπα σφιχτά. Μετά απο μια ημέρα η στάχτη θα έχει κατακαθίσει και θα μπορείτε να προσθέσετε περισσότερο νερό.

10. Αφήστε τη στάχτη να μουλιάσει για 3 ημέρες.

11. Κάνετε test για να διαπιστώσετε αν η ποτάσσα σας είναι έτοιμη. Τώρα είναι η ώρα για το αυγό που ανέφερα στην αρχή. Ανοίξτε το βαρέλι και ρίξτε το προσεκτικά μέσα. Αν το αυγό επιπλέει και το ένα τέταρτο του είναι έξω από το νερό, η ποτάσσα έχει τη δύναμη που πρέπει. Αν επιπλέει περισσότερο από το ένα τέταρτο, η ποτάσσα είναι πιο δυνατή από όσο πρέπει, όποτε χρειάζεται περισσότερη αράιωση με νερό. Αν πάλι δεν επιπλέει όσο πρέπει, η ποτάσσα είναι αδύναμη. Αν η ποτάσσα είναι αδύναμη, αφαιρέστε και φυλάξτε το νερό από τη τρύπα του βαρελιού, προσθέστε στάχτη και ξανά το ίδιο νερό και αφήστε τη πάλι για 3 ημέρες να διυλυθεί. Επαναλάβετε το test με νέο αυγό. Μετά το test, πετάξτε το αυγό, είναι επικίνδυνο να το καταναλώσετε.

12. Μόλις είναι έτοιμη η ποτάσσα, βάλτε κάτω από τη τρύπα ένα γυάλινο ή ανοξειδωτο δοχείο και αφαιρέστε το πώμα. Γεμίστε τα δοχεία σας διαδοχικά και τοποθετήστε πάνω τους καπάκι που εφαρμόζει καλά, για αποφυγή ατυχημάτων.

13. Αποθηκεύστε τη ποτάσσα σε δροσερό και σκοτεινό μέρος (αποθήκη). Όσο πιο σύντομα τη χρησιμοποιήσετε, τόσο το καλύτερο.

Μερικά tips:

• Για να απορρίψετε παλιά ποτάσσα ανοίξτε μια τρύπα στο έδαφος κάπου μακριά από φυτά, ζώα ή το χώρο όπου κινείστε και ρίξτε τη μέσα. Μη σκεπάσετε τη τρύπα μέχρι να στεγνώσει εντελώς.
• Μη ξεκινήσετε να φτιάχνετε ποτάσσα πριν συγκεντρώσετε τουλάχιστον 15 κιλά βρόχινο νερό και τα υπόλοιπα υλικά που θα χρειαστούν (βαρέλι, πώμα, ανοξείδωτα δοχεία κτλ.).
• Σιγουρευτείτε οτί το βαρέλι είναι πάνω σε σταθερή και ακλόνητη βάση, σε σημείο όπου δε μπορούν να το φτάσουν παιδιά ή κατοικίδια.

Προφυλάξεις

• Η ποτάσσα είναι βάση, δηλαδή αλκάλι. Οι βάσεις είναι καυστικές ουσίες, δηλαδή καίνε ότι αγγίζουν. Η μη τήρηση βασικών κανόνων ασφαλείας μπορεί να οδηγήσει σε βαριά, εκτεταμένα εγκαύματα ή ακόμα και θάνατο. Μεγάλη προσοχή λοιπόν.
• Σε περίπτωση ατυχήματος καλέστε άμεσα ιατρική βοήθεια.
• Φυλάξτε τη ποτάσσα μακριά απο παιδιά και κατοικίδια, εύφλεκτα υλικά και μόνο σε κατάλληλα δοχεία.
• Λαστιχένια γάντια, προστατευτικά γυαλιά, μάσκα και κατάλληλος ρουχισμός είναι υποχρεωτικά κατά τη μεταχείριση της ποτάσσας.

Καλή επιτυχία!